Nhiều năm qua ông Tú "voọc" vẫn lặng lẽ chăm sóc, bảo vệ đàn voọc trên núi Thiết Sơn
Ông là Nguyễn Thanh Tú, thôn Thiết Sơn, xã Thạch Hóa, huyện rẻo cao Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Bạn bè bốn phương trong hội chụp ảnh động vật hoang dã gắn cho ông cái tên Tú "voọc" bởi không ai sành về loài voọc bằng ông, và cũng không ai yêu thương, chăm sóc những con voọc quý hiếm trên đỉnh núi Thiết Sơn ấy bằng ông!
Qua lời kể của nhiếp ảnh gia động vật hoang dã Dương Thanh Tùng, với facekook khá nổi tiếng “Voọc hành”, chúng tôi vượt hơn 100 cây số từ TP Đồng Hới, Quảng Bình lên núi Thiết Sơn để “mục sở thị” công việc nghe rất lạ tai. Công việc chăn voọc của người đàn ông có biệt danh Tú “voọc”!
Tú “voọc” bảo chúng tôi nghỉ sớm để lấy sức, sáng sớm mai lên núi. Chúng tôi xuất phát vào rừng lúc 7h sáng.
Sau khi băng qua thung lũng Thiết Sơn cách làng Thiết Sơn chừng 2 cây số, với bốn bên phong cảnh núi rừng, sông suối hữu tình đẹp như tranh vẽ, những rặng núi đá vôi hiện ra trước mắt chúng tôi lừng lững. Tú “voọc” bỗng dừng chân, đầu hơi ngả về phía sau, mắt hướng lên cao qua chiếc ống nhòm.
“Lũ voọc hôm nay ra sớm hơn mọi hôm”, Tú “voọc” quay sang nói với mọi người, rồi giải thích: “Mấy hôm nay nắng nóng, hạn hán nên có lẽ nước trên các lèn đá vôi đã cạn kiệt, chúng vì thế dậy sớm để đi kiếm nước”.
Đi tiếp một lúc sau, chúng tôi thấy rõ hơn đàn voọc trên sườn núi đá vôi, với khoảng 14-15 con. Toàn thân chúng có màu đen tuyền, ngoại trừ hai má trắng, đuôi của loài voọc này khá dài, trên đỉnh đầu lại có chòm lông đen hất lên.
Tú “voọc” hiểu được thói quen, tập tính của từng con voọc
Theo Tú “voọc”, loài voọc này có tên khoa học là Trachypithecus hatinhensis, thuộc nhóm IB. Cách đây đã nhiều năm, trong một lần lực lượng chức năng Quảng Bình tuần tra, kiểm soát bảo vệ rừng, đã phát hiện một đối tượng vận chuyển một cá thể voọc này đi trên đường Hồ Chí Minh hướng từ Hà Tĩnh vào. Qua điều tra, đối tượng này khai nhận, đã mua lại của một người dân ở Hà Tĩnh.
Theo đó, qua công tác điều tra, bảo tồn loài voọc quý hiếm trên, các nhà khoa học đã đặt tên cho nó là voọc Hà Tĩnh. Tuy nhiên, sau này biết được trong tự nhiên có khoảng 1.500 cá thể, ở Việt Nam chúng sinh sống duy nhất ở các dãy núi đá vôi thuộc tỉnh Quảng Bình. Cụ thể, ngoài Vườn Quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng (Di sản Thiên nhiên thế giới), Thạch Hóa là nơi thứ 2 ghi nhận loài voọc này hiện đang tồn tại, sinh sống.
Đoạn, Tú “voọc” lại dừng chân, bảo với mọi người chờ ông ta và các anh Hồng, Nam, Sửu dưới chân núi, rồi họ đi nhanh đến một con suối ở gần đó. Sau khi đã đổ đầy nước vào các chai nhựa loại 1 lít và chất đầy ba lô của từng người, cả ba bắt đầu bám dây rừng, vách đá leo lên sườn núi. Sau khi đã leo lên được sườn núi, họ tản ra các khu vực quanh đó để đổ nước vào các vách đá.
Ông Bùi Trọng Nghĩa, một nông dân ở Thiết Sơn tham gia cùng đoàn cho biết, đó là cách tiếp nước cho đàn voọc vào những lúc hạn nặng nhằm tránh việc chúng phải di chuyển từ trên núi cao xuống các thung lũng, khe suối đã cạn nước để tìm nguồn nước uống dễ gặp các thợ săn rất nguy hiểm.
Chúng tôi lại quay sang quan sát đàn voọc, lúc này chúng vẫn ở yên chỗ cũ, ánh mắt nhìn thân thiện những người tiếp nước. Lúc sau, khi những người tiếp nước di chuyển về phía dưới, chúng thong thả tiến lại chỗ các vách đá chứa nước để tha hồ uống.
Trở lại chuyện chăn voọc, Tú “voọc” nguyên là một sĩ quan Biên phòng, năm 2012, ông được Nhà nước cho về nghỉ hưu theo chế độ. Song với bản tính siêng năng và yêu lao động, hằng ngày ông đã cùng với vợ con quăng quật tấm thân làm tất cả công việc của một nhà nông.
Vì thế, 5 năm qua kể từ khi nghỉ hưu, ông đã không ít lần được Hội Nông dân tỉnh Quảng Bình chọn đi dự và phát biểu tham luận tại Hội nghị nông dân điển hình tiên tiến toàn quốc tại Hà Nội.
Ông kể: “Đầu năm 2013, sau cả buổi sáng phát nương trồng rừng ở chân lèn Cây Gạo thuộc vùng rừng núi Thiết Sơn, lúc đang ngồi nghỉ ở một phiến đá lớn, tôi bất ngờ phát hiện đàn voọc 8-9 con đang kiếm ăn ở gần đó.
Lúc trong quân ngũ, tôi từng có 16 năm công tác tại các vùng rừng núi biên giới của tỉnh Quảng Bình, và từng được tập huấn nhận diện và bảo vệ các loài động vật hoang dã quý hiếm, trong đó có loài voọc. Vậy nên, qua quan sát thấy chúng toàn thân đen tuyền, hai má lại trắng, tôi biết ngay đó là loài voọc Hà Tĩnh đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.
Đàn voọc ngày càng đông đúc nhờ những đóng góp lặng lẽ của ông Tú
Về nhà, tôi đem câu chuyện này kể với bố vợ tôi là cụ Nguyễn Văn Đồng (80 tuổi), thì cụ cho hay, ngày xưa trong chiến tranh và những năm sau giải phóng, vùng lèn Cây Gạo có rất nhiều voọc (người dân thường gọi vượn) sinh sống. Tuy nhiên, khoảng 30 năm nay, rất ít người dân bắt gặp lại chúng do nạn săn bắn động vật hoang dã ngày càng gia tăng phức tạp”.
Cụ Đồng đồng thời động viên con rể mình tìm cách bảo vệ đàn voọc khỏi sự săn bắn, tuyệt chủng.
Từ đó, hằng ngày người dân Thiết Sơn đều thấy anh Bộ đội Cụ Hồ, cũng là một “lão nông tri điền” Nguyễn Thanh Tú tạm gác mọi việc nhà, vào rừng để chăn đàn voọc. “Mình biết đó là loài thú quý hiếm đang bị đe dọa, có nguy cơ tuyệt chủng cao mà mình không bảo vệ chúng là mình có tội”, Tú “voọc” giải thích đơn giải vậy mỗi khi ai đó hỏi về công việc lạ đời của ông!
Ghi nhận công lao bảo vệ, chăm sóc đàn voọc Hà Tĩnh của ông Tú, UBND tỉnh Quảng Bình và các sở, ban, ngành, đơn vị chức năng liên quan, đã nhiều lần tổ chức thăm hỏi, động viên và biểu dương, trao tặng ông nhiều bằng khen, giấy khen. Đặc biệt, năm 2015, ông đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen về thành tích phát hiện và bảo vệ tốt đàn voọc quý hiếm có tên trong Sách đỏ.
