Cơn mưa xuân sụt sùi như khiến khung cảnh xứ Mường thêm ảm đạm. Sau Tết - thời điểm mà bà con trồng mía tím hy vọng sẽ bán được mía, nhưng sức tiêu thụ rất chậm. Các vựa mía tím như Lạc Sơn, Tân Lạc, Kim Bôi... mía bị đình đốn.
Mía rẻ như cho
Anh Triệu Văn Tuấn ở xóm Đồng Chụa, xã Thống Nhất, thành phố Hòa Bình cũng đang buồn thiu vì vườn mía mấy ha chưa bán được. Ngày ngày vợ chồng anh vẫn phải lên vườn bóc bẹ cho mía. Cây nhỏ anh chặt bỏ. Cây nào to, anh giữ lại hy vọng sẽ có người mua.
Mía tím đã đến thời kì thu hoạch mà chưa có người mua.
Vườn mía tím từng mang lại cơm no, áo ấm cho gia đình, giờ lại trở thành gánh nặng. "Mía ăn rất ngọt, nhưng chả có ai hỏi mua. Mấy năm trước mía rẻ, tôi vẫn bán được. Năm nay chẳng thấy tư thương đi mua mía", anh Tuấn buồn rầu chia sẻ.
Cũng giống như anh Tuấn cả mấy trăm hộ dân trồng mía của xã Thống Nhất cũng đang gặp khó khăn trong việc bán mía. Cách đây chục năm, thời kì vàng son của cây mía, bà con đã phát rừng trồng mía. Những quả đồi ở tít trên cao cũng bị cạo trọc để trồng mía.
Bà con nông dân gặp khó trong việc tiêu thụ mía tím. Mía tím đã đến thời kì thu hoạch, nếu để quá ngày, cây mía sẽ bốc ngọn, mía không thể ăn được nữa.
Khi diện tích mía tăng lên chóng mặt cũng là lúc giá mía rơi tự do. Từ 5-7.000đ/1 cây, nay xuống còn 1-2.000đ. Giá liên tục xuống thấp bà con đã chuyển sang trồng sả. Tuy nhiên, cây sả cũng không mang lại lợi nhuận. Giá sả cũng xuống kịch khung 1-2.000đ/1kg khiến bà con gặp nhiều khó khăn. "Giờ tôi để nương cho cỏ mọc, không biết trồng cây gì nữa", anh Triệu Văn Hạ ở xóm Đồng Chụa, xã Thống Nhất chia sẻ.
Xã Thống Nhất được coi là vựa mía của thành phố Hòa Bình. Lúc cao điểm toàn xã có tới cả nghìn ha mía. Mấy năm nay, giá mía liên tục xuống thấp, khiến bà con không dám tái trồng. Sau mỗi năm mía xuống giá, bà con lại phải vất vả chuyển sang cây trồng khác.
Cây mía không cứu nổi người nông dân
Theo thống kê của ngành NN&PTNT địa phương, diện tích mía đến niên vụ 2018 -2019 đạt hơn 8.000 ha, tập trung tại các huyện: Cao Phong, Tân Lạc, Lạc Sơn, Kim Bôi, Yên Thủy, Đà Bắc... Trong đó diện tích mía tím khoảng 3.000 ha, mía đường trên 3.000 ha, mía trắng ép nước gần 2.000 ha. Năng suất đạt khoảng 71 tấn/ha, tổng sản lượng gần 549,5 nghìn tấn.
Giá mía xuống thấp khiến người trồng mía gặp nhiều khó khăn.
Thu nhập bình quân của người trồng mía đạt khoảng 200 - 250 triệu đồng/ha, trừ chi phí mang về lợi nhuận từ 100 - 140 triệu đồng/ha. Trong đó, diện tích mía ăn tươi (mía tím và mía trắng ép nước) luôn chiếm tỷ lệ cao trong tổng diện tích, từ 80 - 85%. Mức lợi nhuận trên là tính giá mía đạt 5-7.000đ/1 cây. Tuy nhiên, giá mía thấp như hiện nay, người trồng không có công mà còn bị lỗ.
Cây mía đường đã không mang lại kì vọng cho người dân, mặc dù ở tỉnh có nhà máy đường đàng hoàng được đầu tư nhiều tỷ đồng. Anh Triệu Tiến Minh ở xã Thống Nhất cho biết: "Đất cao, nhà lại không có vốn, không trồng mía, tôi không biết trồng gì. Dù biết vụ sau giá có thể giảm hơn, nhưng cái khó là chúng tôi vẫn phải bán toàn bộ mía cho thương lái".
Đây là năm thứ tư giá mía tím xuống thấp. Bà con nông dân ở nhiều vùng của Hòa Bình đã bỏ mía để trồng cây khác.
Cũng giống như anh Minh, các hộ trồng mía khác ở Hòa Bình đều trông cả vào tư thương khi đến mùa tiêu thụ sản phẩm. Hiện ở tỉnh chưa có một đơn vị nào đứng ra kí kết hay bao tiêu sản phẩm mía tím cho bà con nông dân. Hơn 3.000ha mía tím, tương đương 21 vạn tấn mía trông cả vào đội ngũ tư thương. Mấy năm gần đây, càng về cuối vụ, cây mía tím càng khó bán. Không ai tìm được đầu ra lâu dài cho sản phẩm mía này. Người nông dân gieo trồng cây mía xuống phó mặc cho số phận, mía được giá hay không đều phụ thuộc vào... vận may.
Cách đây 10 năm, cây mía mang lại cuộc sống ấm no cho bà con nông dân ở Hòa Bình. Tuy nhiên, 4 năm trở lại đây, giá mía liên tục xuống thấp và khó tiêu thụ.
Cây mía tím có thời vụ, khi cây đã vào độ thu hoạch phải được cắt sớm, tránh tình trạng mía quá già bị bốc ngọn, khi đó có làm củi cũng khó. Niên vụ mía năm nay, đến bất cứ một xã trồng mía nào của xứ Mường, bà con cũng ngao ngán vì mía chất đống không bán được. Sản lượng quá lớn, không ai, không đơn vị nào có thể "ôm" hết cả 3000ha mía được. Đây là vấn đề đáng lo ngại, bởi lẽ người trồng chỉ biết trồng còn chưa có ý thức rõ về việc chủ động tìm đầu ra sản phẩm.
