Thôn Tân Hóa Nam, xã Cát Hanh vốn là vùng đất mênh mông cát trắng, thổ nhưỡng khắc nghiệt nên nhiều loại cây trồng còi cọc, nông dân chăm sóc rất vất vả. Sau khi có được 2ha đất sản xuất, ông Nguyễn Văn Dũng (SN 1958), đã phá hết những cây dừa còi cọc, trồng thay vào đó cây xoài cát Hòa Lộc do chính ông lặn lội vào tận miền Nam mua giống.
Cây xoài "bén duyên" trên đất cát
Ban đầu, ông Dũng trồng thử nghiệm 100 cây xoài, diện tích còn lại trồng mì (sắn) để lấy ngắn nuôi dài. Lúc đó vùng này còn chưa có điện, chưa thể đóng giếng, ông Dũng phải đào lỗ lấy nước mạch, múc từng gàu tưới cho cây xoài.
Đến cuối những năm 1990, Tân Hóa Nam mới có điện lưới quốc gia, đến lúc ấy cây xoài nhà ông Dũng mới được "ăn" nước no đủ.
"Lúc tôi mới lên đây trồng xoài, người dân địa phương cho tôi là "thằng liều mạng", mang tiền chôn xuống cát. Không ngờ cây xoài lại chịu đất cát nên phát triển ổn định, tuy nhiên vẫn cho hiệu quả chưa cao. Khi ấy tôi chưa biết thâm canh, mặc cây cho trời đất nên trồng 100 cây xoài mà chỉ mấy chục cây cho quả, năng suất lại thấp.
Thêm vào đó, mỗi vụ thu hoạch, tôi phải chở xoài bằng xe máy xuống tận Quy Nhơn bán. Khi nhận thấy người tiêu dùng ưa chuộng xoài của vườn nhà tôi nên thương lái mới tìm đến tận nơi thu mua" - ông Dũng nhớ lại.
Nông dân xã Cát Hanh, huyện Phù Cát đang dùng bọc bao trái xoài. Ảnh: Thăng Bình
"Hiện ở thôn Tân Hóa Nam có 20ha xoài đã được cấp chứng nhận VietGAP, chúng tôi đang đề nghị cấp chứng nhận OCOP và 20ha xoài khác đang tiếp tục đề nghị cấp chứng nhận VietGAP".
Ông Nguyễn Văn Thanh
May mắn là giống xoài cát Hoà Lộc trồng trên đất này quả lại đẹp và ngọt, ngon hơn xoài trồng ở miền Nam. Càng về sau, đầu ra của cây xoài trồng ở Tân Hóa Nam càng rộng mở. Hiện, trong vườn nhà ông Dũng có 170 cây xoài đã 20 năm tuổi và 180 cây được 10 năm tuổi.
Trong khi đó, ông Nguyễn Ngọc (SN 1955) cũng trồng đến 4ha xoài, với 800 gốc, trong đó có hơn 300 gốc đã được 20 năm tuổi và gần 500 gốc 12 năm tuổi.
"Ban đầu tôi chỉ trồng hơn 300 cây, sau này thấy xoài cho hiệu quả cao nên tôi trồng thêm. Đến nay trên 4ha đất đã có 800 gốc xoài tươi tốt. Giống xoài cát Hòa Lộc rất mẫn cảm với thời tiết nên cần phải thâm canh mới mong có năng suất cao, chứ nếu trồng rồi giao cho trời thất bại là cầm chắc" - ông Ngọc nói.
Lãi ròng hàng trăm triệu
Ông Ngọc tiết lộ bí quyết chăm sóc xoài: "Sau khi xoài cho quả non khoảng 50 ngày, tôi tiến hành bọc quả để ngăn ruồi và sâu đục quả. Hơn nữa, quả xoài được bọc, ánh nắng mặt trời không tác động trực tiếp vào quả làm xoài mất màu. 1 bao bọc quả tôi mua 650 đồng, bọc được 3 vụ, không tốn bao nhiêu tiền nhưng có nhiều cái lợi".
Theo đó, xoài được bọc quả thì khi thu hoạch phẩm cấp xoài loại 1 sẽ đạt tỷ lệ đến 70-80%, nếu không bọc thì phẩm cấp xoài loại 1 chỉ còn 30-40%, chủ vườn sẽ thất thu vì chênh lệch giá giữa phẩm cấp xoài loại 1 và loại 2 rất lớn.
Ông Nguyễn Ngọc cho biết, với 800 gốc xoài, năm nay ông ước tính sẽ thu hoạch được trên 40 tấn quả. Hiện xoài loại 1 thương lái đến tận vườn mua với giá 22.000 đồng/kg, xoài loại 2 giá 12.000 đồng/kg.
Tính bình quân giá xoài khoảng 15.000 đồng/kg, ông Ngọc ước tính thu nhập 600 triệu đồng. Trừ các loại chi phí khoảng 100 triệu đồng/ha, ông Ngọc lãi ròng 500 triệu đồng/4ha.
Giống xoài cát Hòa Lộc có ưu điểm là ra hoa nhiều đợt nên nếu hư lứa hoa này, còn lứa hoa khác bù vào nên chủ nhà vườn "không sợ mất trắng".
Vùng xoài Tân Hóa Nam đang bắt đầu vào vụ thu hoạch, những cây xoài đều chi chít quả. Năng suất xoài năm nay đạt khá, khoảng 10 tấn/ha.
Theo ông Phan Ngọc Thanh - Phó Chủ tịch Hội Nông dân kiêm cán bộ khuyến nông xã Cát Hanh, ban đầu, xoài cho năng suất thấp là do các nhà vườn chưa biết kỹ thuật thâm canh.
Thời kỳ xoài tơ chưa cho quả, cây cần được tưới đủ ẩm, nhất là trong mùa khô để cây phát triển nhanh, khỏe, mau cho quả. Đến khi xoài trưởng thành, cần tưới nước đầy đủ sau khi thu hoạch để kích thích cây ra đọt non tập trung.
Theo nông dân Nguyễn Văn Dũng, sau mỗi vụ thu hoạch, vườn xoài cần được cắt tỉa cành vượt, cây nào cành dày cũng cần cắt bỏ bớt. Cắt từ đọt để cây bắn đọt mới, vụ sau xoài sẽ ra hoa nhiều hơn. Cắt tỉa cành cũng giúp cây "trẻ hóa", cho quả vừa to vừa đẹp.
Ông Nguyễn Văn Thanh - Chủ tịch UBND xã Cát Hanh cho biết, địa phương có khoảng 100ha xoài được trồng tập trung tại thôn Tân Hóa Nam, trong đó có 85ha đang trong thời kỳ kinh doanh được đăng ký nhãn hiệu "Xoài cát Phù Cát".
Tính bình quân 1ha cho năng suất 8 tấn/ha, giá bán bình quân 20.000 đồng/kg như hiện nay thì sau khi trừ chi phí, chủ nhà vườn đã lãi ròng 135 triệu đồng/ha/vụ.
