Vụ "trường ma" GWIS dưới góc nhìn pháp lý

Ngôi trường “ma” được nhắc đến ở đây là Trường George Washington International School (GWIS). Liên quan đến vấn đề này, trao đổi với Dân Việt, luật sư Vũ Thái Hà – Chủ tịch Công ty Luật TNHH YouMe cho biết, câu chuyện này có nhiều điểm cần phải làm rõ.

Đầu tiên, theo luật sư Thái Hà, trường phổ thông tư thục tại Mỹ là một tổ chức kinh doanh tư nhân hoặc tổ chức phi lợi nhuận cung cấp hoặc hướng dẫn toàn thời gian các môn học ở cấp tiểu học, trung học cơ sở hoặc trung học. Các trường tư thục hoạt động ngoài phạm vi quản lý của Sở giáo dục tiểu bang cũng như các quy định giáo dục của tiểu bang.

Tại đây, các trường tư chịu trách nhiệm trực tiếp đối với sinh viên và phụ huynh hoặc người giám hộ của học sinh dựa trên các điều khoản của hợp đồng tuyển sinh. Các Sở giáo dục tiểu bang không có thẩm quyền theo luật định để điều chỉnh hoặc giám sát các trường tư thục hoặc giáo dục tư nhân, trừ khi họ yêu cầu chứng nhận NPS.

Ở các tiểu bang, không có giấy phép của cơ quan tiểu bang, điều chỉnh hoặc giám sát các trường tư thục, ngoại trừ trường tư yêu cầu chứng nhận NPS.

“Trường tư là một tổ chức kinh doanh hoặc phi lợi nhuận bắt buộc phải tuân thủ các yêu cầu của luật địa phương nơi nó có trụ sở ví như, luật quy hoạch, luật an toàn, sức khỏe, y tế luật phòng chống cháy nổ hoặc các quy định khác. Vì vậy, các yêu cầu về cơ sở vật chất, giáo viên, chương trình hay bất cứ yêu cầu nào khác đối với trường phổ thông tư thục không phải là yêu cầu khi mở trường” – ông Hà nói.

Trường Phổ thông quốc tế Newton là 1 trong nhiều trường có liên kết với "trường ma" George Washington International School (GWIS)

Theo quy định pháp luật của Mỹ, chủ tịch Công ty Luật TNHH YouMe cho biết, pháp luật của các tiểu bang không buộc trường tư thục phải được kiểm định hay phải được công nhận. Việc kiểm định hay công nhận hoàn toàn dựa trên sự lựa chọn và sự tự nguyện của trường.

“Tại tiểu bang Florida có tới hơn 3000 trường phổ thông tư thục, tuy nhiên, đa phần các trường phổ thông không được kiểm định. Việc kiểm định nếu có, cũng không phải do cơ quan nhà nước thực hiện mà do tổ chức công nhận giáo dục thực hiện dựa trên sự tự nguyện của trường. Các trường tư thục tự chọn và cung cấp tất cả các chương trình giảng dạy, hướng dẫn và tài liệu giảng dạy cho học sinh. Cơ quan nhà nước không quản lý chương trình giảng dạy của các trường tư thục” – vị luật sư dẫn chứng.

Về diễn biến vụ việc, sau khi nhận được thông tin phản ánh về “trường ma” đang có liên kết với nhiều tỉnh thành trên cả nước trong thời gian dài, Bộ Giáo dục và đào tạo đã chỉ đạo các Sở giáo dục yêu cầu các trường có liên kết tạm dừng việc này lại.

Dư luận đặt ra thắc mắc, việc hợp tác giáo dục cấp phổ thông tại Việt Nam được quy định như thế nào? Pháp luật có cần yêu cầu gì về cơ sở vật chất, chương trình, giáo viên, kiểm định tại nước ngoài đối với các trường nước ngoài liên kết?

Giải đáp băn khoăn này, ông Hà cho biết, việc hợp tác đầu tư với nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học trước đây được quy định tại Nghị định số 06/2000/NĐ-CP ngày 06/3/2000 của Chính phủ về hợp tác đầu tư với nước ngoài trong lĩnh vực khám chữa bệnh, giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học.

Hiện nay, các quy định này đã được thay thế bởi Nghị định số 73/2012/NĐ-CP ngày 26/09/2012 của Chính phủ quy định về hợp tác, đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục.

Bộ Giáo dục và đào tạo đã ra văn bản gửi tới các Sở giáo dục yêu cầu các trường có liên kết với "trường ma" tạm dừng hoạt động liên kết lại khi thông tin về "trường ma" GWIS được phản ánh.

Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 7 Nghị định 73 thì đối tượng liên kết đào tạo được điều chỉnh chỉ là: i) cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam; ii) cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học được thành lập và hoạt động hợp pháp ở nước ngoài, được cơ quan, tổ chức kiểm định chất lượng hoặc cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài công nhận về chất lượng và được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền của Việt Nam công nhận. Việc hợp tác đào tạo với nước ngoài đối với các cơ sở giáo dục tiểu học, phổ thông không được Nghị định này điều chỉnh.

Đối với cơ sở giáo dục thuộc đối tượng bị điều chỉnh bởi Nghị định 73/2012/NĐ-CP, Nghị định có quy định về điều kiện để liên kết đào tạo, tuy nhiên, các điều kiện này là các điều kiện cần phải đáp ứng tại nơi đào tạo. Các yêu cầu đối với liên kết đào tạo tiểu học và trung học không được Nghị định đề cập đến.

Như vậy, việc liên kết đào tạo với cơ sở giáo dục nước ngoài trong cơ sở giáo dục tiểu học, phổ thông không thuộc phạm vi điều chỉnh bởi Nghị định số 73/2012/NĐ-CP cũng như các quy định pháp luật khác.

Do đó, việc liên kết đào tạo này có thể là do các trường hoặc Sở GD&DDT đề nghị Bộ GD&ĐT cho phép thực hiện. Pháp luật cũng không có quy định nào yêu cầu cơ sở giáo dục nước ngoài phải có điều kiện vật chất, giáo viên… cụ thể ra sao.

“Vì thế, nếu cơ sở giáo dục nước ngoài không vi phạm pháp luật Việt Nam thì Bộ hay Sở không có căn cứ để yêu cầu hay buộc chấm dứt hoạt động liên kết đào tạo. Xét về bản chất, việc liên kết đào tạo giữa các trường Việt Nam với trường nước ngoài là thỏa thuận dân sự, dựa trên hợp đồng hợp tác.

Việc cấp văn bằng chứng chỉ của trường nước ngoài tuân theo quy định của pháp luật nước ngoài, nó nằm ngoài sự quản lý của nên cơ quản lý cơ quan quản lý giáo dục Việt Nam” – luật sư Vũ Thái Hà khẳng định.

Chủ tịch công ty Luật TNHH YouMe cũng phân tích, trường phổ thông tư thục tại Mỹ gần như nằm ngoài sự điều chỉnh của luật giáo dục và sự quản lý của Sở giáo dục.

Luật sư Vũ Thái Hà nêu quan điểm, việc sử dụng khái niệm trường “ma” để gọi các trường được thành lập hợp pháp tại nước ngoài dù không có cơ sở vật chất, giáo viên…, như GWIS vừa qua là không đúng bản chất.

“Nó hoạt động theo mô hình của tổ chức kinh doanh tư nhân. Vì vậy, nó sẽ được coi là hợp pháp khi nó được đăng ký kinh doanh hợp pháp. Việc một trường có tên trong danh bạ của Sở giáo dục, nó chỉ có một ý nghĩa duy nhất: nó có tên trong danh bạ.

Tên trường xuất hiện trong danh bạ không đồng nghĩa với việc trường đó được Tiểu bang đã đánh giá, phê chuẩn hay tài trợ cho trường” – luật sư nêu quan điểm.

Đáng chú ý, luật sư Hà chia sẻ, luật quy định về giáo dục phổ thông tư thục tại Mỹ và giáo dục phổ thông tư thục tại Việt Nam có sự khác biệt. Tại Việt Nam, giáo dục dù là công lập hay tư thục đều được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật và sự quản lý của cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương.

Tuy nhiên, điều này lại trái ngược hoàn toàn với hệ thống giáo dục phổ thông tư thục tại Mỹ. Hệ thống giáo dục tư thục tại các tiểu bang của Mỹ gần như không hề có sự điều chỉnh của pháp luật cũng như sự quản lý của cơ quan nhà nước.

“Hệ thống trường tư thục có một số đặc điểm khác biệt rất lớn đối với hệ thống giáo dục tư thục tại Việt: i) các trường không do Sở Giáo dục cấp phép, chấp thuận, công nhận hoặc quản lý; ii) các trường tự cấp bằng riêng của mình, không cần sự chấp thuận từ tiểu bang; iii) các trường tự thiết lập hệ thống phân loại, báo cáo và đánh giá giáo dục của riêng mình; iv) các trường có mô hình như các mô hình kinh doanh tư nhân. Họ chỉ báo cáo với mục đích thống kê và trong một số trường hợp luật quy định; v) các trường không phải tuân thủ các yêu cầu được quy định trong đạo luật giáo dục và không thuộc thẩm quyền quản lý của Sở giáo dục.

Vì thế, nếu nhìn nhận dưới góc độ pháp luật Việt Nam, rất nhiều trường phổ thông tư thục tại Mỹ đều có thể gọi là trường “ma” như nhiều người vẫn gọi” – ông Hà viện dẫn.

Về khái niệm “trường ma” GWIS đang được thông tin tới dư luận, quan điểm của vị luật sư của công ty Luật TNHH YouMe cho rằng, việc sử dụng khái niệm trường “ma” để gọi các trường được thành lập hợp pháp tại nước ngoài dù không có cơ sở vật chất, giáo viên…, như GWIS vừa qua là không đúng bản chất.