Tuy có mặt trên đồng đất Tân Uyên từ rất sớm, cách nay chừng 60 năm, nhưng cây chè chỉ thực sự phát triển và được ví như "vàng xanh" ở vùng đất này áng chừng 10 năm trở lại đây. Nói như ông Ngọ Doãn Bình – Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tân Uyên, thì cây chè ngày càng khẳng định được vị thế và trở thành cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế của huyện Tân Uyên.
"Nếu không có cây chè, thì người dân Tân Uyên khó có được cuộc sống sung túc như ngày hôm nay. Huyện Tân Uyên cũng không thể phát triển nhanh như bây giờ. Chưa có cây trồng nào có thể thay thế được vị trí của cây chè trong lòng người dân huyện Tân Uyên, ít nhất là tới thời điểm này" – ông Bình nhấn mạnh.
Cây chè là một trong những cây trồng chủ lực của huyện Tân Uyên
Ngược dòng thời gian, ông Bình kể cho chúng tôi nghe về những thăng trầm của cây chè trên đất Tân Uyên cũng như những khó khăn, vất vả khi vận động người dân trong huyện trồng chè. Những năm 60 của thế kỉ trước, cây chè bất đầu được đưa vào trồng trên đất Tân Uyên (huyện Than Uyên cũ) bởi cán bộ, công nhân nông trường Quân đội Than Uyên – tiền thân của Công ty CP Trà Than Uyên ngày nay.
Trải qua nhiều năm, diện tích cây chè không tăng lên là mấy, bởi giá bán chè búp tươi thấp và không ổn định. Nhiều hộ trồng chè đành "ngậm ngùi" phá bỏ nương chè để trồng cây khác, vì hiệu quả kinh tế thấp. Người trồng chè những năm đó chủ yếu là người dân tộc Kinh ở các tỉnh dưới xuôi lên Than Uyên (cũ) làm kinh tế mới. Đến năm 2011, diện tích chè của huyện Tân Uyên mới chỉ dừng lại ở con số hơn 1000ha, trong đó có gần 400ha của Công ty CP Trà Than Uyên. Đời sống người trồng chè cũng không khá giả là mấy.
Huyện Tân Uyên hiện có hơn 3100ha chè.
Theo ông Bình, năm 2011 huyện Tân Uyên bắt tay vào thực hiện Đề án phát triển vùng chè giai đoạn 2011 – 2014 của tỉnh Lai Châu. Thời gian đầu vận động người dân trồng chè, huyện Tân Uyên gặp không ít khó khăn, trở ngại. Người dân sợ trồng chè ra không biết bán cho ai nên chưa mạnh dạn đăng ký tham gia. Trước thực trạng đó, các ban, ngành, đoàn thể của huyện thường xuyên tăng cường cán bộ xuống các xã, bản tuyên truyền về chính sách hỗ trợ theo Đề án phát triển vùng chè của tỉnh, để người dân hiểu, yên tâm trồng chè.
Phần vì được hỗ trợ cây giống, kĩ thuật, phần vì giá bán chè búp tươi đã có dấu hiệu tăng lên, nên ngày càng nhiều hộ dân ở các xã, bản trong huyện đăng ký trồng chè. Phong trào trồng chè nhanh chóng lan rộng ra các xã, bản trong huyện. Những khu đất trồng, đồi trọc trên địa bàn huyện chẳng mấy chốc đã phủ kín màu xanh của cây chè.
Giai đoạn phát triển mạnh nhất của cây chè ở Tân Uyên là từ năm 2014 đến nay.
Trước đây, trên địa bàn huyện Tân Uyên chỉ có nhà máy chế biến chè cúa Công ty CP Trà Than Uyên và một vài xưởng chế biến chè mi ni của một số hộ dân, nên mức tiêu thụ chè búp tươi hạn chế. Khi Đề án phát triển vùng chè của tỉnh được triển khai cũng là lúc xuất hiện một số Hợp tác xã mạnh dạn đầu tư nhà xưởng, dây chuyền máy móc chế biến chè công suất lớn. Giá bán chè búp tươi trên địa bàn huyện từ đó cũng tăng lên đáng kể và ổn định hơn. Không lo lắng về đầu ra cho chè búp tươi, người dân các xã của huyện Tân Uyên mạnh dạn chuyển đổi diện tích trồng cây lương thực kém hiệu quả sang trồng chè.
Nhiều hộ dân ở Tân Uyên có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm nhờ trồng chè.
"So với trồng ngô, lúa, thì trồng chè cho hiệu quả kinh tế cao hơn, ổn định hơn. Trồng 1ha chè, người dân có thể thu cả trăm triệu đồng mỗi năm. Nếu chăm sóc tốt, thu nhập của người dân chắc chắn sẽ cao hơn. Năng suất chè búp tươi bình quân của huyện đạt 12 tấn/ha/năm. Nhiều diện tích chè trồng lâu năm, chăm sóc tốt cho thu từ 25 tấn – 30 tấn chè búp tươi/ha/năm. Giá bán chè búp tươi trên địa bàn huyện dao động từ 5000 đồng – 7000 đồng/kg" – Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tân Uyên thông tin.
Hiện toàn huyện Tân Uyên có khoảng 3200ha chè, trong đó có hơn 2700ha chè kinh doanh. Có 2 giống chè chủ đạo được trồng ở Tân Uyên là chè: Kim Tuyên và Shan Tuyết. Mang lại nguồn thu nhập ổn định, cây chè nhanh chóng trở thành mũi nhọn trong công cuộc giảm nghèo, phát triển kinh tế của huyện Tân Uyên. Trên địa bàn huyện xuất hiện ngày càng nhiều triệu phú nhờ trồng chè.
