Sáng ngày 23.6, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi đã họp, xác định nguyên nhân gây chết rừng đước tại xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi và đề xuất giải pháp. Tham gia cuộc họp có Trung tâm Nghiên cứu bảo vệ rừng - Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam.
Ông Phí Quang Hiển - Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Quảng Ngãi nêu tình trạng hiện tại của rừng đước tại xã Bình Thuận (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi). Theo đó, rừng đước được trồng từ năm 2014 nằm trong dự án "Ứng phó biến đổi khí hậu về trồng rừng ngập mặn ven biển". Khu vực trồng nằm tại đoạn Bàu Cá Cái (từ Sông Đầm ra đến cửa biển) với diện tích trên 9ha, được kỳ vọng trở thành bao đê, bảo vệ hệ sinh thái ứng phó biển đổi khí hậu và chống ngập mặn cho khu vực nuôi trồng của người dân.
Thế nhưng, từ đầu năm 2017 đến nay, cây đước xuất hiện tình trạng vàng lá, thối gốc rễ, chết hàng loạt, thiệt hại đến 60%. Qua kiểm tra ban đầu của các cơ chuyên môn, trên cây đước xuất hiện một loài sinh vật lạ đục ngay dưới gốc cây, khiến lá cây chuyển sang màu vàng và chết khô.
Loài sinh vật này dài, tròn, khi đụng vào thì co lại. Tại Việt Nam chưa từng gặp. 15 mẫu của loài sinh vật này đã được gửi ra Trung tâm Nghiên cứu bảo vệ rừng - Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam.
GS.TS Phạm Quang Thu - Giám đốc Trung tâm đã đưa ra kết luận về loài sinh vật này và đề xuất những giải pháp.
Theo đó, sinh vật gây chết cây đước được xác định là loài Giáp xác chân đều đục rễ đước có tên Sphaeroma terebrans Bate, thuộc họ Sphaeromatidae bộ chân đều Isopoda, lớp Malacostraca.
GS.TS Phạm Quang Thu cũng cho biết thêm: “Sinh vật này được ghi nhận đã gây thiệt hại cho nhiều rừng đước trên thế giới. Từ những kết quả phân bố của S.terebrans theo Mariella Beretti và cộng sự năm 2004, sinh vật này phân bố khắp thế giới và ngay năm 2016 được ghi nhận đã gây hại cho rừng đước tại Trung Quốc”.
Cũng theo GS.TS Phạm Quang Thu, loài giáp xác chân đều đục rễ đước có đặc tính đục lỗ vào thân chính và các rễ nơm, đường kính lỗ khoảng 4mm - 6mm, là nơi cư trú, kiếm ăn và sinh sản, dẫn đến rễ cây đước bị hư hại và chết dần. Khi mật độ các loài giáp xác chân đều lớn thì các rễ nơm có càng nhiều lỗ đục.
Về điều kiện tự nhiên, khu vực trồng đước tại xã Bình Thuận là khu vực đất pha cát, bãi ven sông, ít cây tái sinh, trận lũ lụt lớn cuối năm 2016 đến tháng 1.2017 đã dẫn đến ngập, thời gian ngập từ 7 đến 12 ngày, cùng với thủy triều ảnh hưởng đến rừng đước.
Bên cạnh đó, vùng trồng đước ít có thời gian phơi bãi, độ đục rất cao, độ mặn thay đổi theo mùa là một trong những nguyên nhân tạo điều kiện cư trú cho các loài sinh vật. Thời gian phơi đất khi triều cạn ngắn làm khả năng sinh trưởng và chống đỡ với sinh vật gây hại bị hạn chế.
Theo GS.TS Phạm Quang Thu, hiện nay chưa có giải pháp hữu hiệu nào để trừ diệt loài giáp xác chân đều đục rễ này.
GS.TS Thu đề xuất, trước mắt cần chặt bỏ, thu gom cây đước, tiêu hủy để tránh lây lan. Ngoài ra, có thể làm giảm mật độ bằng cách đặt bẫy là các tấm xốp dày ghim ngập dưới nước. Về lâu dài, cần có quy hoạch rừng trồng ngập mặn hợp lý, nghiên cứu tuyển chọn các loại cây có khả năng chống chịu tốt.
Ông Phí Quang Hiển - Phó Giám đốc Sở TN&MT, nói: “Danh mục hơn 3.000 loại thuốc thì chưa có loại nào đặc trị, tuy nhiên vì gần khu nuôi trồng của dân nên không thể sử dụng thuốc hóa học. Để tránh lây lan thì xử lý ban đầu bằng cách chặt bỏ và thu gom, làm sao để giảm mật độ gây hại xuống thấp nhất”.
