Xã Hang Kia là xã xa xôi nhất của huyện Mai Châu. Hầu hết các hộ dân nơi đây là đồng bào người dân tộc Mông. Đầu những năm 80 của thế kỉ XX, khắp các nương rẫy nơi đây trồng bạt ngàn hoa anh túc. Khi đó, nhà nhà trồng cây thuốc phiện. Và nó đã kéo theo bao hệ lụy đau lòng là bản trên, bản dưới đều có người nghiện thuốc phiện.
Làn khói u mê
Khi ấy, do cây thuốc phiện độc chiếm đất này, nên trong đám ma, đám cưới là bàn đèn được ngả ra. Người già hút, người trẻ cũng hút... chẳng ai nói được ai nên làn khói của "ả phù dung" bao trùm lấy đất này như một định mệnh. Trai tráng chân co, chân duỗi bên bàn đèn hút thuốc phiện, chẳng thiết làm việc gì.
Giờ đây, bà con người Mông ở Hang Kia đã đoạn tuyệt được với thuốc phiện. Trong mùa hoa thuốc phiện chỉ còn tồn tại trong ký ức của người già ở Hang Kia.
Những năm trước đây người Mông trồng nhiều cây hoa anh túc lắm. Mùa xuân đến, nơi đây bạt ngàn hoa anh túc nở. Thứ hoa đã quyến rũ bao người và đẩy bao thanh niên nơi đây vào vòng nghiện ngập. Nhà nhà trồng cây thuốc phiện. Bản trên, bản dưới bạt ngàn thứ hoa màu tím đã đẩy dân bản rơi vào cảnh tan cửa, nát nhà. Cây thuốc phiện dễ trồng lại bán có tiền, nên cái nương, cái rẫy bị bỏ bê. Không ai nghĩ đến chuyện phải trồng cây gì khác ngoài cây thuốc phiện...
Đường vào thung lũng Hang Kia tràn ngập sắc hoa đào.
Ông Khà A Váu, Chủ tịch UBND xã Hang Kia là người đã từng chứng kiến cảnh thung lũng này trải qua nhiều thăng trầm. Ông Váu kể: Khi ấy, kinh tế của xã không phát triển. Nhiều người còn chuyển sang buôn bán cả ma túy. Biết bao hệ lụy đau lòng đã xảy ra ở đất này. Danh sách người phạm tội liên quan đến ma túy dài cả mấy trang giấy.
Nhớ lại quãng thời gian chưa xa đó, cụ Khà A Gia - một người cao niên trong bản Hang Kia vẫn chưa hết rùng mình: Biết bao gia đình tan nát, bao người đàn ông rơi vào cảnh vào tù. Khi ấy, nhiều người sợ không dám đến Hang Kia. Nhắc chuyện xưa để thấu hiểu cái giá quá đắt mà người dân nơi đây đã từng phải trả.
Để Hang Kia mãi mãi xanh tươi
Giờ đây, người dân Hang Kia đã dần đoạn tuyệt với ma túy để tập trung xây dựng bản làng, để xóa đi cái nghèo. Nói như ông Gia "để người dân các nơi có thể tự tin vào Hang Kia chơi mà không phải lo lắng về điều gì". Để thung lũng hoa đào này mãi mãi xanh tươi và yên bình.
Người Mông ở Hang Kia vui văn nghệ cùng khách du lịch.
Mùa này, cả thung lũng Hang Kia chìm ngập trong sắc đào phai. Bà con bắt đầu đốt nương, chuẩn bị cho vụ mới. Bản trên, bản dưới khẩn trương làm đất để trồng thêm cây mơ, cây mận - nơi mà trước đây bạt ngàn hoa anh túc. Bà con người Mông còn mạnh dạn dựng nhà làm Homestay để phát triển du lịch. Chị Sùng Y Múa là một trong những phụ nữ năng động của xã. Suốt 6 năm qua, homestay của chị đã đón cả mấy nghìn khách du lịch. Y Múa chia sẻ: "Có khách đến là bà con bán được hàng nông sản. Thu nhập của gia đình tôi cũng không ngừng gia tăng".
Nếu như những năm trước đây, bà con chỉ trồng ngô, lúa nương, nay nhiều gia đình cũng đã biết trồng cây lâu năm để phát triển kinh tế. Ông Vàng A Thào ở bản Hang Kia, xã Hang Kia cũng đã mạnh dạn trồng 200 cây mận hậu. Cây mận trồng ở đất Hang Kia ăn rất ngon, nên bà con bán được giá. Nói như ông Thào "ngoài cây ngô, cây lúa, giờ có thêm cây mận ngoài vườn, cái đói, cái nghèo sẽ dần bị đẩy lùi".
Du khách đến với Homestay của Sùng Y Múa. Được biết, mỗi năm Y Múa đón vài trăm khách du lịch đến ở nhà mình.
Được biết, trong năm 2019, xã Hang Kia đã cung ứng 5.421 cây giống mận hậu và gần 5,5 tấn phân bón cho 73 hộ thuộc nguồn vốn Chương trình 135. Sau mỗi mùa hoa đào qua đi, người dân Hang Kia cũng đã đoạn tuyệt được ma túy. Đây là điều mà ngay cả những người làm cán bộ như ông Khà A Váu, Chủ tịch UBND xã Hang Kia cũng chưa tin là tình hình thay đổi nhanh đến vậy. Thực tế là số vụ buôn bán ma túy ở Hang Kia giờ đây gần như không có. Số người nghiện cũng đang giảm dần.
Còn nhớ thời điểm trước khi đến Hang Kia, chúng tôi có gọi điện thoại cho ông Váu để hỏi về tình hình của xã. Ông Váu khẳng định chắc như đinh đóng cột: "Giờ Hang Kia đã yên bình lắm rồi. Bà con người Mông đang mở rộng vòng tay để chào đón khách du lịch. Có sự giao lưu là bà con sẽ dần thay đổi tư duy trong làm ăn kinh tế. Bà con người Mông nơi đây đang cùng nhau chung tay tạo dựng một thung lũng yên bình hơn".
