Chủ yếu xuất khẩu dạng thô, hồ tiêu Việt khó phát triển bền vững

Xuất khẩu hồ tiêu gặp khó, sản lượng tăng nhưng giá trị tụt giảm

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), 3 năm gần đây, do nguồn cung vượt cầu, giá hồ tiêu trên thế giới sụt giảm, điều này khiến giá tiêu xuất khẩu của Việt Nam cũng “tụt dốc không phanh”. 

Cụ thể, theo số liệu dẫn chứng từ Bộ NN&PTNT, năm 2016, sản lượng hồ tiêu đạt 176,6 nghìn tấn và kim ngạch xuất khẩu (KNXK) hồ tiêu đạt kỷ lục hơn 1,42 tỷ USD, tăng 12,9% về giá trị so với năm 2015.

Những năm sau đó, sản lượng xuất khẩu hồ tiêu tiếp tục tăng nhưng giá trị xuất khẩu lại đều theo chiều đi xuống. Năm 2017, cả nước xuất khẩu được khoảng 214.000 tấn nhưng giá trị hồ tiêu xuất khẩu ước đạt 1,11 tỷ USD, giảm 21% so với năm 2016. Năm 2018, xuất khẩu được 232.000 tấn, giá trị đạt 758,8 triệu USD, giảm 32,1% về giá trị. 

Giá trị sản phẩm hồ tiêu Việt Nam liên tục sụt giảm những năm gần đây.

“Xuất khẩu hồ tiêu đang và sẽ tiếp tục đối mặt với khó khăn do giá ở mức thấp, khi cung lớn hơn cầu và sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường thế giới. Nhu cầu thế giới hiện có khoảng 510.000 tấn/năm và bình quân mỗi năm chỉ tăng 2-3%, trong khi sản lượng hồ tiêu toàn cầu tăng 8-10%.” Bộ NN&PTNT thông tin.

Bên cạnh đó, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết thêm, 2019 sẽ là năm rất khó khăn với ngành hồ tiêu Việt Nam khi giá bán giảm nhưng chi phí sản xuất tăng, tăng trưởng toàn ngành chậm. 

“Việt Nam hiện có khoảng 100.000 ha hồ tiêu cho thu hoạch với năng suất trung bình khoảng 24,7 tạ/ha, tương đương sản lượng khoảng 247.000 tấn. Tuy nhiên trong khi giá hồ tiêu vẫn ở mức rất thấp thì chi phí sản xuất lại có chiều hướng tăng, ít nhất 10% so với năm 2017. 

Đây cũng là lý do trong 8 tháng đầu năm 2019, Việt Nam dù đã xuất khẩu tiêu đạt 224.000 nghìn tấn, tăng 27,9% so với cùng kỳ, nhưng kim ngạch lại giảm nhẹ 2,1% và chỉ đạt 571 triệu USD, do giá xuất khẩu giảm 23,4%.” Cục Xuất nhập khẩu cho hay.

Theo đánh giá của các chuyên gia, hiện nay, mô hình sản xuất hồ tiêu của Việt Nam chưa bền vững do diện tích trồng hồ tiêu ở nhiều vùng tăng trưởng không theo quy hoạch. Năm 2010, cả nước có 51,3 nghìn héc-ta, đến hết năm 2018 có 149,8 nghìn héc-ta, vượt quy hoạch phát triển ngành gần 100 nghìn héc-ta. 

Ngoải ra, một nguyên nhân được đưa ra là do cơ cấu sản phẩm hồ tiêu chế biến chưa hợp lý, xuất khẩu chủ yếu ở dạng thô khiến giá trị gia tăng nhỏ. Cụ thể, sản phẩm hồ tiêu chế biến bao gồm: tiêu đen, tiêu trắng, tiêu nghiền bột, tiêu đỏ ngâm nước muối... Trong đó, tiêu trắng (tiêu sọ) có giá trị gia tăng cao thì chỉ chiếm 10 - 15% tổng sản lượng.

Cần thay đổi để tận dụng cơ hội từ CPTTP và các FTA

Theo các chuyên gia, cơ quan chức năng đánh giá, các hiệp định thương mại (FTA) mà Việt Nam đã ký kết gần đây như: Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP); Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA)... là cơ hội rất lớn, mở rộng xuất khẩu cho ngành hồ tiêu.

Theo ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho hay, hồ tiêu là mặt hàng được Chính phủ hoạch định là một trong 10 ngành nông sản có lợi thế XK của Việt Nam. 

“Trong khâu chế biến, hiện cũng đã có 20 doanh nghiệp lớn đầu tư nhà máy chế biến riêng để xử lý hạt tiêu theo tiêu chuẩn công nghệ cao với công suất khoảng 60 – 70 nghìn tấn/năm. Phần lớn các nhà máy đều đạt tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP) và nhiều tiêu chuẩn quốc tế quy định đối với nhà máy chế biến thực phẩm.” Ông Toản thông tin.

Hồ tiêu xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu ở dạng thô, giá trị gia tăng nhỏ.

Theo đánh giá của Cục Xuất nhập khẩu, đối với mặt hàng hồ tiêu, công tác đàm phán mở cửa thị trường về thuế quan, về quy tắc xuất xứ đã được thực hiện tốt.

“Hiệp định CPTPP có 9 nước cam kết xóa bỏ ngay lập tức thuế quan gồm: Úc, New Zealand, Canada, Malaysia, Singapore, Brunei, Chile, Peru, Nhật Bản. Riêng thị trường Mexico cam kết xóa bỏ thuế theo lộ trình 16 năm đối với mặt hàng hồ tiêu xanh. Đáng chú ý, trong các nước CPTPP, chỉ có Malaysia là nước có sản xuất hồ tiêu đáng kể, tuy nhiên, tỷ lệ xuất khẩu không nhiều, chỉ chiếm khoảng 3% lượng xuất khẩu toàn cầu.

Đối với Hiệp định EVFTA, các nước EU cam kết xóa bỏ thuế quan đối với sản phẩm hạt tiêu (mã HS 0904) ngay khi hiệp định có hiệu lực. Do vậy, EVFTA có hiệu lực sẽ là đòn bẩy tốt để các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường xuất khẩu vào các nước EU (đặc biệt là đối với các sản phẩm chế biến trước đây có mức thuế từ 5 - 9%).” Cục Xuất nhập khẩu cho biết.

Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam phân tích, để có thể tận dụng tốt cơ hội từ các hiệp định nêu trên, doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu thông tin các thị trường đối tác. 

“Đặc biệt, các thông tin về ưu đãi thuế quan, các yêu cầu về chất lượng, quy tắc xuất xứ hàng hóa. Bên cạnh đó, trên thực tế, giá bán hồ tiêu sẽ phụ thuộc vào chủng loại hạt cũng như chất lượng của hạt, do đó, để nâng cao giá bán cho hồ tiêu, biện pháp cốt lõi nằm ở khâu trồng trọt và khâu sau thu hoạch. 

Do vậy, ngành hồ tiêu cần đổi mới mô hình tăng trưởng trong thời gian tới, chú trọng về chất lượng ngay từ khâu nguyên liệu để tạo ra sản phẩm chất lượng cao và tham gia vào các thị trường có giá trị gia tăng để nâng cao giá trị và hiệu quả kinh tế.” Ông Hải thông tin thêm.